Учебник языка эсперанто. Основной курс - [38]

‘помидор’, ‘томат’,

tranĉi ‘резать’,

turni ‘повернуть’, ‘обратить’,

vendi ‘продать’,

viando ‘мясо’,

vinagro ‘уксус’.

Без перевода: bulko, gramo, kolbaso, polietileno, supo, ŝaŝliko.

Грамматика

13-1. Некоторые слова в русском языке употребляются в единственном числе, а в эсперанто во множественном: ‘картофель’ terpomoj, ‘горох’ pizoj (pizo ‘горошина’) и наоборот: ‘деньги’ mono, ‘ворота’ pordego, ‘часы’ horloĝo.

13-2. После причастий страдательного залога существительные, обозначающие деятеля, употребляются с предлогом de, а существительные, обозначающие орудие или средство действия, употребляются с предлогом per: portreto pentrita de Rafael, la kampo kovrita de neĝo, pano tranĉita per tranĉilo.

13-3. Частица -ся в русском языке многозначна и передаётся на эсперанто различными способами:

возвратным местоимением, если действующее лицо сознательно и добровольно направляет действие на себя: ‘он моется’ li lavas sin;

связкой esti и причастием в страдательном залоге, если предмет подвергается действию со стороны другого предмета: шашлык готовится следующим образомla ŝaŝliko estas preparata jene; ‘дверь закрывается (мною)’ la pordo estas fermata;

неопределённо-личным местоимением oni и основным глаголом в действительном залоге – в случае, аналогичном описанному выше: oni preparas la ŝaŝlikon jene; oni fermas la pordon;

глагольным суффиксом -iĝ-, если предмет несознательно или символически направляет действие на себя: дверь закрывается (сама)‘ la pordo fermiĝas, ’урок начинаетсяla leciono komenciĝas, ‘стол находится у окна’ la tablo troviĝas ĉe la fenestro; употребление -iĝ- нередко допустимо и вместо трёх описанных выше случаев: la ŝaŝliko prepariĝas jene;

словами unu la alian или приставкой inter- для обозначения взаимности: ‘они целуются’ ili kisas unu la alian или же ili interkisas. В этом значении допустимы также формы ili kisas sin, ili kisiĝas. Форма ili kisas sin reciproke (взаимно) является устаревшей;

нулем при переводе таких русских глаголов, как «учится», «дымится», «кусается» и т. п.: ‘она учится’ ŝi lernas, ‘сигарета дымится’ la cigaredo fumas, ‘собака кусается’ la hundo mordas или если русский глагол не употребляется без -ся: ‘нравиться’ plaĉi, ‘появиться’ aperi, ‘ошибиться’ erari, ‘смеяться’ ridi, ‘стараться’ klopodi, ‘улыбаться’ rideti, ‘остаться’ resti, ‘надеяться’ esperi, ‘лениться’ mallaboremi;

выпадением суффикса -ig-, если при добавлении -ся устраняется значение принуждения: ‘продолжать’ daǔrigi – ‘продолжаться’ daǔri; ‘остановить’ haltigi – ‘остановиться’ halti; ‘радовать’ ĝojigi – ‘радоваться’ ĝoji; ‘развивать’ evoluigi – ‘развиваться’ evolui; ‘веселить’ gajigi – ‘веселиться’ gaji; ‘удивлять’ mirigi – ‘удивляться’ miri.

Иногда русское слово с частицей -ся переводится совсем другим корнем: ‘получать’ ricevi – ‘получаться’ rezultiĝi; ‘переписывать’ reskribi – ‘переписываться’ korespondi.

Словообразование

13-4. Суффикс -er- обозначает частицу, элемент: te-ero ‘чаинка’. Ankaǔ panero estas pano ‘Крошки тоже хлеб’; Unu monero ne estas mono ‘Одна монета не деньги’.

13-5. Суффикс -id- обозначает потомка, ребенка: bovido ‘теленок’, ŝafido ‘ягненок’, fiŝido ‘малек’, arbido ‘саженец’; Ne el ĉiu ovo eliras kokido.

13-6. Суффикс -end- обозначает долженствование: aĉetenda objekto ‘предмет, который должен быть куплен’, предмет, подлежащий покупке‘; memorenda dato ’знаменательная дата; Ne ĉio farenda estas farindaНе всё, что должно быть сделано, стоит быть сделанным‘; Jen via vojo irenda ’Вот путь, по которому вы должны идти‘; Ĉiu letero estas respondenda ’На каждое письмо должен быть дан ответ.

13-7. Приставка dis- обозначает разделение: disbati ‘разбить’; disiri ‘разойтись’; dishaki ‘разрубить’; dise ‘врозь’; dise-mise ‘как попало’, ‘тяп-ляп’; disa ‘разъединённый’, ‘разобщённый’; diskapte ‘нарасхват’; disvojiĝo ‘распутье’; disaǔdigo ‘радиопередача’; dissalti 'прыгать в разные стороны‘, перен. ’распасться‘, ’развеяться в прах'.

Ŝaŝliko

— Ĉar morgaǔ matene ni eksterurbiĝos por du tagoj, oni devas decidi, kiu kion kunprenos.

— La tendo, hakilo kaj manĝilaro: tranĉilo, forkoj, kuleroj ktp – estas prenotaj de mi.

— Mi pensas, ke indas preni fiŝkaptilon kaj ankaǔ terpomojn, karotojn kaj aliajn legomojn – ni povus kuiri supon aǔ friti ion.

— Nepre. En la magazeno «Oceano» oni vendas nun bongustajn salitajn fiŝojn. Ĉu ni aĉetu iom?

— Neniuokaze ĝi estas prenenda, ĉar poste ni vole-nevole multe trinkos. Mi povas kunpreni bulkojn, kolbason, ovojn kaj iujn laktaĵojn, ekzemple, buteron, kremon aǔ fromaĝon.

— Ne forgesu pri teo kaj dolĉaĵoj: sukero aǔ bombonoj. Ĉu, eble, ankaǔ bieron? Mi tre ŝatas ĝin.

— Mi ne estas kontraǔ glaso da biero. Tamen kiel vi deziras, sed mi estas malsata sen viando. Ni aĉetu bovaĵon aǔ kokinon! Kiel tio plaĉas al vi?

— Brila ideo! Jen kion mi diros al vi: ni faru ŝaŝlikon! Pri tio mi estas specialisto.

— Bonege dirite! Kiu povis tion atendi! Priskribu, kiamaniere vi preparas ĉi bongustaĵon, se ne estas sekreto.

— Ek do!

— La ŝaŝliko por kvar personoj estas preparata jene. Vespere necesas preni sescent gramojn da ŝafidaĵo aǔ bona porkaĵo, distranĉi ĝin laǔlarĝe en pecetojn po 25-30 gramoj. Meti ilin en teleron aǔ kaserolon. Aldoni du cepojn kaj ses erojn de ajlo.