Корчак. Опыт биографии [заметки]
Примечания
1
Здесь и далее, если не указано иное, перевод А. Фруман.
2
Союз Харцерства Польского – польская национальная скаутская организация, с перерывами действующая с 1918 г. по настоящее время. (Здесь и далее прим. пер.)
3
Водяная, Костельная, Тихая, Людная, Сапожная, Гусиная (пол.).
4
«Эдикт о толерантности для евреев Нижней Австрии» от 2 января 1782 г. гласил: «Пункт 4. Еврей, обращающийся за разрешением, должен сообщить, какой профессией или каким родом деятельности он собирается заниматься, изъяснить, какими средствами располагает и как собирается использовать толерантность, оказываемую ему. Правительство тогда определит размер платы за покровительство, которая может быть и выше, и ниже, как будет сочтено правильным.
Пункт 5. После уплаты этого взноса за покровительство он может находиться в Вене со своею женою и несовершеннолетними детьми в соответствии с выданным ему разрешением» (Перевод Я.Кротова).
5
Рейнский злотый, он же австро-венгерский гульден – серебряная монета Австрийской империи с 1559 по 1857 гг., равная 60 крейцерам; дукат – общее название для европейских золотых монет; курс его отличался на разных территориях и к тому же менялся от года к году. До 1794 г. австрийский золотой дукат равнялся 18 польским злотым, т.е. 4,5 рейнским злотым.
6
Тарговицкая конфедерация – союз польских магнатов, объединившихся против польской Конституции 3 мая 1791 г., ограничившей произвол шляхты и расширившей права зажиточных мещан. Союз был создан в местечке Торговицы (ныне Украина, Кировоградская область) и просуществовал до 1793 г.
7
Прага – исторический район Варшавы, предместье на правом берегу Вислы. До 1791 г. считалась отдельным городом с собственным городским уставом.
8
«Польша еще не умерла, покуда мы живы»; сейчас – государственный гимн Польши, первая строка впоследствии была изменена на «Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy».
9
На польском «szyja» – «шея».
10
Поэтическая вольность (лат).
11
Варшавский позитивизм – социально-культурное движение, которое возникло после краха январского восстания 1863–1864 гг. и просуществовало до начала XX века. Его представители (Свентоховский, Прус, Хмелёвский, Охорович и др.), основываясь на принципах позитивизма, воспринимали общество как единый живой организм, ратовали за развитие наук, доступное всем профессиональное образование, эмансипацию женщин, равные права для всех граждан, независимо от национальности и вероисповедания.
Одной из важнейших задач они считали «органический труд» (совместную общественную деятельность по развитию сельского хозяйства) и «труд у основ» (просветительскую деятельность среди народных масс с целью улучшить условия жизни крестьян). Эти идеи отразились во многих литературных произведениях того периода – например, «Янко-музыканте» Сенкевича, «Кукле» Пруса, «Бездомных людях» Жеромского и т.д. Позитивисты открывали школы, библиотеки, создавали сельскохозяйственные кружки.
12
Юзеф Игнаций Крашевский (1812–1887) – писатель, поэт, литературный критик, журналист, общественный и политический деятель.
13
Праздничный меховой головной убор у хасидов. Чаще всего он представляет собой черную бархатную ермолку, отороченную лисьими или соболиными хвостами.
14
Баллада Адама Мицкевича.
15
В то время на русском она писалась именно так, через «г».
16
Перевод Б.Пастернака.
17
Błogosławionej pamięci («благословенной памяти»).
18
С 1875 по 1901 г. Прус публиковал свои ежененедельные фельетоны-«Хроники»: сначала в газете «Курьер варшавский», потом в «Курьер Цодзенны», «Тыгодник илюстрованы» и др.
19
Так называли и государственную винную лавку, торговавшую водкой, и саму водку.
20
В ратуше располагалась полицейская тюрьма.
21
Чулнт (чолнт) – традиционное субботнее блюдо из тушеного мяса и овощей. Кугл – запеканка из лапши, риса или картофеля.
22
Так в народе назывались приюты, куда матери отдавали внебрачных младенцев; как правило, эти приюты организовывали акушерки, принимавшие роды. Детей содержали в ужасных условиях, смертность была крайне высока, отсюда название.
23
Драбы – телега с решетчатыми стенками для возки снопов.
24
«Грустно».
25
Nomen omen (nomen et omen, лат.) – «имя и знамение», «говорящее имя». Название улицы, Dzika, означает «дикая».
26
Село Стольское во Львовской области.
27
Поселок во Львовской области.
28
Отсылка к стихотворению Марии Конопницкой «Przed sądem» (Перед судом) «…I czytał w groźnym spojrzeniu przyszłości, / Że chce rachunku – z miliona…» («И он читал в грозном взгляде будущего, / Что требует ответа за судьбу миллиона…»)
29
Тем самым, в силу этого (лат.).
30
Популярное на рубеже XIX и XX веков устройство для одновременной демонстрации стереоскопических изображений группе зрителей. Фотопластикон состоял из деревянного барабана диаметром 3,75 м, в стенах которого размещались 24 или 25 пар смотровых отверстий, снабженных линзами. Зрители сидели вокруг барабана, а перед их глазами перемещались стереоскопические картины – диапозитивы на окрашенных стеклянных пластинках.
31
В 1967–1968 гг. в Польше развернулась государственная антисемитская кампания, в результате которой из страны начали массово эмигрировать евреи.
32
Юзеф Понятовский (1763–1813) – польский князь, генерал, маршал Франции. Во время Лейпцигской битвы был ранен и утонул в реке Вайсе-Эльстер.
33
Легионы Польские (1914–1918) – военные подразделения, сражавшиеся в Первой мировой войне в составе австро-венгерской армии.
34
Гмина – наименьшая административная единица в Польше. Существуют сельские, градо-сельские и городские гмины; во главе сельской гмины стоит войт.
35
Глодна Весь – историческое название Старого Брудна, предместья Варшавы (с 1951 г. – часть Варшавы).
36
«Гвоздь» (фр.), здесь – «гвоздь программы».
37
В этой гостинице гестапо открыло «контору» по оформлению документов.
38
Станислав Игнаций Виткевич (псевдоним – Виткаций, 1885 – 1939) – польский писатель, художник и философ.
39
Движущий дух (лат.).
40
Глава воеводства.
41
Подчиненный воеводе глава повята.
42
Ныне Бездонис, Литва.
43
Место для национальных меньшинств, специально выделенное в учебном классе. Такая форма дискриминации применялась в 30-х гг. XX в. в некоторых польских высших учебных заведениях в отношении евреев и украинцев.
44
Польская авиакомпания.
45
«Дом учения» (ивр.) – место изучения Торы.
46
«Ты, проклятый еврей!» (нем.)
47
Бава Меция, 58б.
48
Циприан Камиль Норвид, «Рояль Шопена».
49
Богослужебная книга Римско-католической церкви, содержащая тексты для совершения литургии.
50
Подпольная еврейская группа, которую основал Рингельблюм с целью архивного документирования жизни в гетто.
51
Армии Крайовой.
52
Еврейской службы порядка.
53
Согласно еврейской традиции, на земле всегда присутствуют тридцать шесть скрытых праведников (ламед-вавников), чье существование оправдывает перед Богом существование нашего мира.
54
Генрик Гринберг (р. 1936) – польский прозаик, поэт, драматург, эссеист, с 1967 г. живущий в США. В его творчестве доминирует тема Холокоста и польских евреев во Второй мировой войне.
Комментарии
1
Все цитаты из эпиграфов приводятся по: Janusz Korczak, Pamiętnik, w: Dzieła, t. 15 (w przygotowaniu; prwdr. w: Janusz Korczak, Wybór pism, Warszawa 1958, t. 4.
2
Janusz Korczak, Pamiętnik, w: Dzieła, t. 15 (w przygotowaniu; prwdr. w: Janusz Korczak, Wybór pism, Warszawa 1958, t. 4.
3
Janusz Korczak, Pamiętnik, w: Dzieła, t. 15 (w przygotowaniu; prwdr. w: Janusz Korczak, Wybór pism, Warszawa 1958, t. 4.
4
Maria Czapska. Rozważania w gęstniejącym mroku, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, wybór i oprac. Ludwika Barszczewska, Bolesław Milewicz, wstęp Igor Newerly, wyd. drugie, Warszawa 1989, s. 283.
5
Janusz Koczak, Prapra…dziadek i przpra…wnuk, “Mały Przegląd”, 3 XII 1926, w: Dzieła, t. 11, wol. 2, s. 113
6
Antoni Słonimski, Elegia miasteczek żydowskich / Poezje zebrane, Warszawa 1964, s. 495.
7
Rozmowa
8
Janusz Korczak, Herszek, w: Dzieła, t. 12, Warszawa 1998, s. 332; Rozmowa… w: t. 14, wol. 1, s. 72.
9
Janusz Korczak, Trzy wyprawy Herszka, w: Dzieła, t. 12, s. 394, 395.
10
Janusz Korczak, Trzy wyprawy Herszka, w: Dzieła, t. 12, s. 396.
11
Janusz Korczak, Trzy wyprawy Herszka, w: Dzieła, t. 12, s. 396.
12
Janusz Korczak, Trzy wyprawy Herszka, w: Dzieła, t. 12, s. 397.
13
Maria Falkowska, Rodowód Janusza Korczaka, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1997, nr 1.
14
Korespondencja, “Izraelita” 1905, nr 33, cyt. za: Maria Falkowska, Rodowód…, dz. cyt.
15
Cyt. za: Maria Falkowska, Rodowód…, dz. cyt.
16
Cyt. za: Maria Falkowska, Rodowód…, dz. cyt.
17
Żydzi a powstanie styczniowe: materiały i dokumenty, Warszawa 1963, s. 11-14, cyt. za: Artur Eisembach, Kwestia równouprawienia Żydów w Królestwie Polskim, Warszawa 1972, s. 330.
18
Talmud, przełożył i objasnieniami uzupełnił Izaak Kramsztyk, Warszawa 1869, s. 85.
19
Józef Goldszmit, List do redaktora “Jutzenki”, Jutrzenka 1863, nr 25, cyt. za: Maria Falkowska, Rodowód…, dz. cyt.
20
Józef Goldszmit, List do redaktora “Izraelity”, Izraelita 1866, nr 31.
21
Józef Goldszmit, Sir Moses Montefiore, prospekt na dzieło w serii “Wizerunki wsławionych Żydów XIX wieku”, Warszawa 1867.
22
Jakub Goldszmit, Korespondencja, “Izraelita” 1867, nr 1, cyt. za: Maria Falkowska, Rodowód…
23
Korespondencja, “Izraelita” 1905, nr 33.
24
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
25
List Janusza Korczaka do Dana Goldiga, 5 XII 1934, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 190
26
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, Warszawa 1966, wyd. trzecie, s. 24
27
Józef Goldszmit, Przyjaciel ludzkości, “Izraelita” 1866, nr 16, cyt. za: Maria Falkowska, Rodowód…, dz. cyt.
28
Cyt. za: Alina Gała, Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim, Warszawa 1989, s. 286.
29
Cyt. za: Zbigniew Kościesza, Czem są Żydzi i dokad zmierzaja, Warszawa 1909, s. 54.
30
Cyt. za: Zbigniew Kościesza, Czem są Żydzi i dokad zmierzaja, Warszawa 1909, s. 54.
31
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
32
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
33
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
34
List Janusza Korczaka do Edwina Markuze, 14 XI 1937, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 226
35
Janusz Korczak. Dziecko sałonu, w: Dzieła, t. 1, s. 253.
36
Janusz Korczak. Dziecko sałonu, w: Dzieła, t. 1, s. 253-254
37
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
38
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, w: Dzieła, t. 7, s. 103.
39
Ferdynand Hoesick, Dom rodzicielski, Warszawa 1959, t. 1, s. 130
40
Ferdynand Hoesick, Dom rodzicielski, Warszawa 1959, t. 1, s. 131
41
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
42
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, w: Dzieła, t. 7, s. 130.
43
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
44
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
45
Janusz Korczak, Kiedy znów będę mały, w: Dzieła, t. 9, s. 205 – 206.
46
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 166.
47
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
48
Janusz Korczak. Dziecko sałonu, w: Dzieła, t. 1, s. 255 – 256.
49
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
50
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
51
Janusz Korczak. Dziecko sałonu, w: Dzieła, t. 1, s. 254, 255.
52
Janusz Korczak, Feralny tydzień, w: Dzieła, t. 6, s. 97 – 98.
53
Janusz Korczak, Feralny tydzień, w: Dzieła, t. 6, s. 109.
54
Janusz Korczak, Feralny tydzień, w: Dzieła, t. 6, s. 79.
55
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
56
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 115, 117.
57
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
58
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
59
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 120, 123.
60
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 126, 127, 155, 157.
61
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 152.
62
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 135.
63
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 164.
64
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 134.
65
Janusz Korczak. Dziecko sałonu, w: Dzieła, t. 1, s. 252.
66
Cyt. za: Alina Gała, Asymilacja Żydów w Królestwie Polskim, Warszawa 1989, s. 145.
67
Z żałobnej karty, “Izraelita” 1896, nr 17, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza Korczaka, Warszawa 1989, s. 29.
68
Janusz Korczak, Prawidła życia, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 57.
69
Janusz Korczak, Mój ostatni wiersz, “Nasz Przeglad” 1927, nr 1, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 21, 24.
70
Igor Newerly, Żywe wiązanie, Warszawa 2001, s. 48.
71
Janusz Korczak, Węzeł gordyjski, “Kolce” 1896, nr 39, w: Dzieła, t. 2, wol. 1, s. 169.
72
Janusz Korczak, Pogódżmy się, “Kolce” 1896, nr 46, w: Dzieła, t. 2, wol. 1, s. 172.
73
Od redakcji, “Kolce” 1895, nr 51, cyt. za: Janusz Korczak, Dzieła, t. 2, wol. 2, s. 526 – 527.
74
Henryk Wereszycki, Historia polityczna Polski 1864 – 1918, Kraków 1981, s. 130.
75
Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, Warszawa 1990, t. 1, s. 59.
76
Janusz Korczak, Spowiedź motyla, w: Dzieła, t. 6, s. 176.
77
Janusz Korczak, Podanie do Biura Personalnego Rady Żydowskiej, 9 II 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygot. (prwdr. jako Oferta, w: Janusz Korczak, Wybór pism, Warszawa 1958, t. 4).
78
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
79
Sprawozdanie z czynnosći Komitetu powołanego do ocenienia utworów dramatycznych, przesłanych na konkurs imienia Ignacego Paderewskiego, “Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1899, nr 16, Dodatek, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 59.
80
Sprawozdanie z czynnosći Komitetu powołanego do ocenienia utworów dramatycznych, przesłanych na konkurs imienia Ignacego Paderewskiego, “Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1899, nr 16, Dodatek, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 59.
81
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
82
Janusz Korczak, Cel życia, “Czytelnia dla wszystkich” 1899, nr 45, w: Dzieła, t. 3, wol. 1, s. 210
83
Cyt. za: Henryk Wereszycki, Historia polityczna Polski…, dz. cyt., s. 88.
84
Ludwik Krzywicki, Wspomnienia, Warszawa 1958, t. 2, s. 172.
85
Helena Bobińska, Pamiętnik tamtych lat, Warszawa 1966, wyd. drugie uzup. i popr., s. 13
86
Helena Bobińska, Pamiętnik tamtych lat, Warszawa 1966, wyd. drugie uzup. i popr., s. 17.
87
Janusz Korczak, Prawidła życia, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 76.
88
Janusz Korczak, Felieton “Kolców”, “Kolce” 1901, nr 1, w: Dzieła, t. 2, wol. 1, s. 224.
89
Trzy kwadranse z Dr.Korczakiem, “Mały Przegląd” 10 II 1933, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 86.
90
Ludwik Stanisław Liciński, Dziwne rzeczy, w: Halucynacje. Z pamiętnika włóczęgi, Kraków 1978, s. 43.
91
List Zofii Nałkowskiej do Zofii Villaume, X 1904, cyt. za: Zofia Nałkowska, Dzienniki 1899-1995, t. 1, Warszawa 1975, s. 349.
92
Helena Bobińska, Pamiętnik…, dz. cyt., s. 12.
93
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
94
Janusz Korczak, Dziecko sałonu, w:Dzieła, t. 1, s. 245.
95
Jadwiga Waydel-Dmochowska, Dawna Warszawa. Wspomnienia, Warszawa 1958, s. 160 – 161.
96
Janusz Korczak, Podanie do Biura Personalnego Rady Żydowskiej, 9 II 1942, dz. cyt.
97
Zofia Nałkowska, Widzenie bliskie i dalekie, Warszawa 1957, s. 270.
98
Stanisław Markiewicz, Kolonie letnie, w: Encyklopedia wychowawcza, t. 6, Warszawa 1904; cyt. za: Janusz Korczak, Dzieła, t. 5, s. 302.
99
Antoni Puławski, O koloniach letnich dla ubogich dzieci i ich twórcy u nas, śp. Stanisławie Markiewiczu, Warszawa 1912, cyt. za: Janusz Korczak, Dzieła, t. 5, s. 358.
100
Janusz Korczak, Michałówka. Kolonia dla dzieci żydowskich (z notatek dozorcy), “Izraelita” 1904, nr 41 – 45, 47 – 53, w: Dzieła, t. 5, s. 237.
101
Janusz Korczak, Michałówka. Kolonia dla dzieci żydowskich (z notatek dozorcy), “Izraelita” 1904, nr 41 – 45, 47 – 53, w: Dzieła, t. 5, s. 252
102
Janusz Korczak, Michałówka. Kolonia dla dzieci żydowskich (z notatek dozorcy), “Izraelita” 1904, nr 41 – 45, 47 – 53, w: Dzieła, t. 5, s. 270 – 271
103
Janusz Korczak, Michałówka. Kolonia dla dzieci żydowskich (z notatek dozorcy), “Izraelita” 1904, nr 41 – 45, 47 – 53, w: Dzieła, t. 5, s. 284, 285.
104
Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 86
105
Cytat z “Gońca Łódzkiego”, w: Janusz Korczak, Obrazek z “Gońca Łódzkiego”. – Żona i dzieci rezerwistów. – “Słowa’ przemówiło. – Niezwykła szkoła handlowa. – Za nas juz czuwaja, „Głos” 1905, nr 1, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 79.
106
„Głos” 1905, nr 1, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 79-80.
107
Janusz Korczak, Szkoła współczesna, “Głos” 1905, nr 19, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 119.
108
Kronika. “Izraelita” 1905, nr 24, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 91
109
Janusz Korczak, O wojnie, “Głos” 1905, nr 48, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 134, 137-138.
110
Janusz Korczak, O wojnie. W pociągu sanitarnym, “Głos” 1905, nr 49, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 142
111
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
112
Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, dz. cyt., t. 1, s. 158.
113
Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, dz. cyt., t. 1, s. 173.
114
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
115
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
116
Isaak Baszevis Singer, Każda zydowska ulica w Warsawie była samodzielnym miastem, Forverts, 2 VII 1944, cyt. za: Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie – przewodnik po nieistniejącym mieście, Warszawa 2001, s. 40.
117
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
118
Janusz Korczak, Rozpędza czy nie?, “Przeglad Społeczny” 1906, nr 12, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 156 – 157.
119
Janusz Korczak, Szanowny Panie Stanisławie!, “Przeglad Społeczny” 1906, nr 38, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 167.
120
Stanisław Brzozowski, Janusz Korczak, “Przeglad Społeczny” 1906, nr 7, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 101.
121
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
122
Janusz Korczak, Szkoła życia, w: Dzieła, t. 4, s. 6.
123
Janusz Korczak, Szkoła życia, w: Dzieła, t. 4, s. 13.
124
Janusz Korczak, Szkoła życia, w: Dzieła, t. 4, s. 25.
125
H G, Dwudziestopieciolecie kolonii letnich, “Izraelita” 1907, nr 17, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 5, s. 316.
126
Janusz Korczak, Mośki, Jośki i Srule, Dzieła, t. 5, s. 8.
127
Janusz Korczak, Mośki, Jośki i Srule, Dzieła, t. 5, s. 12.
128
Janusz Korczak, Mośki, Jośki i Srule, Dzieła, t. 5, s. 68, 41.
129
Janusz Korczak, Mośki, Jośki i Srule, Dzieła, t. 5, s. 42.
130
Janusz Korczak, Mośki, Jośki i Srule, Dzieła, t. 5, s. 49, 50.
131
Henryk Goldszmit, Wrażenia z Berlina. Korespondencja pierwsza, “Krytyka Lekarska” 1907, nr 10, w: Dzieła, t. 4, s. 349.
132
c. , Mośki, Jośki i Srule, “Izraelita” 1910, nr 3, cyt. za: Dzieła, t. 5, s. 362.
133
Janusz Korczak, Józki, Jaśki i Franki, cyt. za: Dzieła, t. 5, s. 100.
134
Janusz Korczak, Mośki, Jośki i Srule, cyt. za: Dzieła, t. 5, s. 95.
135
Józef Miąso, Poglądy Ludwika Krzywickiego na rolę i zadania oswiaty dorosłych, “Studia z dziejów oświaty i wychowania”, t. 4, Wrocław 1961, s. 235; cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 131.
136
List Janusza Korczaka do Mieczysława Zylbertala, 30 III 1937 wg: Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, dz. cyt., s. 98.
137
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 273.
138
Drugi wstęp do powieści, która się nie nazywa. Napisał na brudno i potem przepisał Janusz Korczak, “W słońcu” 1913, nr 6, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 132.
139
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 274.
140
Drugi wstęp do powieści…, dz. cyt., s. 132.
141
Powieść, która się nie nazywa. Trzeci i już przedostatni wstęp napisał Janusz Korczak “W słońcu” 1913, nr 7, tamże, s. 133 – 135.
142
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat, w: Dzieła, t. 7, s. 139.
143
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 276.
144
Eksperymenty z młodzieżą, “Gazeta Warszawska” 1913, nr 358, cyt. za: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 394.
145
Janusz Korczak, 40 – 10 (z “Tygodnika Doma Sierot”), “W słońcu” 1914, nr 6, cyt. za: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 153 – 154.
146
Janusz Korczak, Ratujcie Beniamina (z “Tygodnika Doma Sierot”), “W słońcu” 1914, nr 21, cyt. za: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 166.
147
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
148
Janusz Korczak, Co się dzieje na świecie. III, “W słońcu” 1918, nr 23, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 206 – 207.
149
Janusz Korczak, w: Pisarze i artyści o swoim wydawcy. Głosy kolegów i towarzyszów pracy, “Przegląd Księgarski” 1931, nr 17, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 35.
150
Janusz Korczak, Z wojny, “Głos Żydowski”, 1918, nr 25, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 7.
151
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
152
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, w: Dzieła, t. 7, s. 112.
153
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, w: Dzieła, t. 7, s. 113.
154
Janusz Korczak, Z wojny, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 7.
155
Janusz Korczak, Z wojny, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 8.
156
Janina Peretjatkowicz, Spotkanie w Kijowie, w: Wspomnienia o Korczaku, dz. cyt., s. 209
157
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
158
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat, w: Dzieła, t. 7, s. 164.
159
Numer Pięćdziesiąty Szósty, Choinka na cmentarzu żydowskim, “Mały Przegląd”, 4 X 1935, cyt. za: Dom na Krochmalnej na łamach “Małego Przeglądu”, wybór i oprac. Marta Ciesielska, Warszawa 1997, s. 28, 29, 30, 33 – 34.
160
Janusz Korczak, Momenty wychowawcze, w: Dzieła, t. 7, s. 410.
161
Janusz Korczak, Momenty wychowawcze, w: Dzieła, t. 7, s. 392.
162
Janusz Korczak, Momenty wychowawcze, w: Dzieła, t. 7, s. 392.
163
Choinka na cmentarzu żydowskim, dz. cyt., s. 41 – 42, 43, 44.
164
Журналы заседаний Временного правительства, март – окт. 1917 г.: В 4 т. / Сост. Е. Д. Гринько, О. В. Лавинская. М.: Росспэн, 2001. Т. 1: Март – апр. 1917 г. / Отв. ред. и авт. предисл. Б. Ф. Додонов. 2001. 447 с. – s. 107.
165
Igor Newerly, Wstęp, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 24.
166
Janusz Korczak, w: Pisarze polscy a Rosja Sowiecka. Literatura sowiecka – Eksperyment komunistyczny – Zbliżenia polsko-rosyjskie. Ankieta “Wiadomości Literackich”, “Wiadomości Literackie” 1933, nr 44, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 39.
167
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, dz. cyt., s. 116.
168
Булгаков М.А. Белая гвардия / Сост. В. И. Лосева. – М.: ООО «Издательство АSТ», 2000. – 592 с. – (Библиотека мировой литературы). – с. 89 – 90.
169
Janusz Korczak, Momenty wychowawcze, w: Dzieła, t. 7, s. 373.
170
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Internat, w: Dzieła, t. 7, s. 196.
171
Maria Czapska, “Trud, który każdy sam musi podjąc”, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 212.
172
Maria Czapska, Europa w rodzinie, Paris 1970, s. 247.
173
Józef Czapski, Wyrwane strony, Lausanne 1993, s. 176.
174
Maria Czapska, “Trud, który każdy…”, dz. cyt., s. 212 – 213.
175
Józef Czapski, Wyrwane strony, dz. cyt., s. 176.
176
Maria Czapska, “Trud, który każdy…”, dz. cyt., s. 213.
177
Józef Czapski, Wyrwane strony, dz. cyt., s. 177.
178
Stefania Sempołowska, I chcę rachunku z miliona, “Nowa Gazeta” 1918, nr 503, cyt. za: Pisma pedagogiczne i oświatowe, red. tomu Marian Falski, Warszawa 1960, s. 289.
179
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, dz. cyt., s. 186.
180
Cyt. za: Leszek Podhorodecki, Historia Polski 1796 – 1996, Warszawa 1997, s. 131.
181
Maria Czapska, “Trud, który każdy…”, dz. cyt., s. 213.
182
Józef Czapski, Tumult i widma, Kraków 1997, s. 336.
183
Józef Czapski,Tumult i widma, Kraków 1997, s. 336.
184
Antoni Słonimski, Alfabet wspomnień, Warszawa 1975, s. 186.
185
Janusz Korczak, Pedagogika żartobliwa, w: Dzieła, t. 10, s. 233 – 234.
186
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Bunt wspomnień, Warszawa 1961, s. 408 – 409.
187
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dziecko w rodzinie, w: Dzieła, t. 7, s. 70.
188
Cyt. za: Dzieje Żydów w Polsce (1918-1939). Wybór tekstów źródłowych, oprac. Rafał Żebrowski, Warszawa 1993, s. 40 – 41.
189
Julian Tuwim, Pieśń o biciu, w: tegoż, Wiersze, Warszawa 2004, s. 143.
190
Janusz Korczak, Pozegnanie (z“Tygodnika Domu Sierot”), “W słońcu” 1919, nr 12, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 217 – 218.
191
Janusz Korczak, Modlitwa (z “Tygodnika Domu Sierot”), “W słońcu” 1917, nr 1, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 186. Cytat na końcu rozdziały, tamże, s. 187.
192
Janusz Korczak, W poszukiwaniu pracy (z “Tygodnika Domu Sierot”), “W słońcu” 1913, nr 9, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 139.
193
Cyt. za: Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Panna Stefania, dz. cyt., s. 193.
194
Powitanie Pana Ambasadora, “Mały Przegląd” 23 V 1930, cyt. za: Dom na Krochmalnej…, dz. cyt., s. 73.
195
List Marii Falskiej do p.Michjalskiej i jej córki Izy, 13 i 15 XII 1941, w: Maria Falska, Nasz Dom – “zrozumieć, porozumieć się, poznać”, t. 1, Warszawa 2007, s. 305 – 306.
196
Maria Falska, Zakład Wychowawczy “Nasz Dom”. Szkic imformacyjny, w: Maria Falska, Nasz Dom – “zrozumieć, porozumieć się, poznać”, t. 1, Warszawa 2007, s. 74.
197
Janusz Korczak, Pytają się, co u nas słychać (z gazety “Naszego Domu”), “W słońcu” 1920, nr 6, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 226.
198
Wspomnienia z maleńkości dzieci Naszego Domu w Pruszkowie, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 105 – 106.
199
Zob. “W słońcu” 1919, nr 4, nr 11, w: Dzieła, t. 12, a ponadto w Mortkowiczowskiej serii “Dobre Książki dla Młodzieży”, w zbiorze Feralny tydzień. Opowiadania, Warszawa 1927.
200
Janusz Korczak, Nasz Dom (Dom Wychowawczy Wydziału Opieki nad Dzieckiem przy Centralnej Komisji Związków Zawodowych), “Robotnik” 1919, nr 410, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 193-194.
201
Janusz Korczak, Nasz Dom (Dom Wychowawczy Wydziału Opieki nad Dzieckiem przy Centralnej Komisji Związków Zawodowych), “Robotnik” 1919, nr 410, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 193-194..
202
Sprawozdanie Towarzystwa “Nasz Dom” za okres 24 XI 1921 – 30 X 1923, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 196, 199.
203
Maria Falska, Zarys organizacji pracy wychowawczej w Naszym Domu, “Szkoła Specjalna” 1925, nr 1, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 181.
204
Janusz Korczak, Momenty wychowawcze, w: Dzieła, t. 7, s. 362.
205
List Marii Falskiej do Marii Znamierowskiej, bez daty , w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 246.
206
List Marii Falskiej do Marii Znamierowskiej, 3 V 1920, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 244.
207
Maria Taboryska, Pan Doktor w Naszym Domu, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 51.
208
Z rozmowy Marii Znamierowskiej-Prüfferowej z Barbarą Puszkin, 22 III 1986, cyt. za: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 322 – 323.
209
Wspomnienia z maleńkości…, dz. cyt., s. 112.
210
Janusz Korczak, Trzy prądy, “Społeczeństwo” 1910, nr 42, w: Dzieła, t. 3, wol. 2, s. 222.
211
Zofia Szymańska, Byłam tylko lekarzem…, Warszawa 1979, s. 55.
212
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
213
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, dz. cyt., s. 22.
214
List Marii Falskiej do Marii Znamierowskiej, 28 II 1920, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 238.
215
Janusz Korczak, Modlitwa wychowawcy, w: Dzieła, t. 10, s. 41.
216
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
217
218
Norman Davies, Orzeł biały, czerwona gwiazda, Kraków 2006, s. 195.
219
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
220
Czesław Miłosz, Wyprawa w dwudziestolecie, Kraków 1999, s. 274.
221
Adam Ciołkosz, “Dzielnica żydowska” obozu w Jabłonnie, “Zeszyty Literackie” 1971, nr 20, s. 182.
222
Józef Lewandowski, O wojnie 1920 roku… inaczej, “Zeszyty Historyczne” 1974, nr 27, s. 200.
223
“Robotnik” 1920, nr 248.
224
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Panna Stefania, dz. cyt., s. 200.
225
Janusz Korczak, Bejlisy, “W słońcu” 1920, nr 13 – 17, w: Dzieła, t. 11, wol. 1, s. 232, 234.
226
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 298.
227
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 298 – 299.
228
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 297 – 298.
229
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 332, 338.
230
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 351 – 352.
231
Janusz Korczak, Jak kochać dziecko. Dom Sierot, w: Dzieła, t. 7, s. 352.
232
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, dz. cyt., s. 35.
233
Janusz Korczak, Król Maciuś Pierwszy, w: Dzieła, t. 8, s. 7.
234
Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, dz. cyt., t. 2, s. 417 – 418.
235
Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, dz. cyt., t. 2, s. 418 – 419.
236
Halina Ostrowska-Grabska, Bric à Brac, Warszawa 1978, s. 36.
237
Marek Ruszyc, Strzały w Zachęcie, Katowice 1982, s. 254.
238
“W słońcu” 1922, nr 5, przedruk z: “Robotnik” 1922, nr 51.
239
Tadeusz Józefowicz, Ofensywa na młodzież, “Przegląd Wszechpolski” 1922, nr 8.
240
“W słońcu” 1920, nr 20 – 21.
241
Sprawozdanie Towarzystwa “Nasz Dom” za okres 24 XI 1921 – 30 X 1923, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 196.
242
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
243
Maria Czapska, “Trud, który każdy sam musi podjąc”, dz. cyt., s. 214.
244
Janusz Korczak, Bezwstydnie krótkie, w: Dzieła, t. 10, s. 53.
245
Aniela Gruszecka, Literatura dla dzieci, “Przegląd Warszawski” 1924, nr 39, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 207.
246
Janusz Korczak, Kiedy znów będę mały, w: Dzieła, t. 9, s. 338 – 339.
247
Janusz Korczak, Kiedy znów będę mały, w: Dzieła, t. 9, s. 192
248
Władysław Pobóg-Malinowski, Najnowsza historia polityczna Polski, dz. cyt., t. 2, s. 453.
249
Janusz Korczak, Bezwstydnie krótkie, w: Dzieła, t. 10, s. 62; kolejne dwa cytaty: dz. cyt., t. 2, s. 47, s. 45 – 46.
250
Maria Dąbrowska, Dzienniki (wybór, wstęp i przypisy – Tadeusz Drewnowski), t. 1, Warszawa 1988, s. 180.
251
Cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 223.
252
Igor Newerly, Żywe wiązanie, dz. cyt., s. 64.
253
Janusz Korczak, Do moich przyszłych czytelników, “Nasz Przegląd” 1926, nr 271, w: Dzieła, t. 11, wol. 2, s. 7 – 8.
254
“Nasz Przegląd” 1926, nr 268, cyt. za: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 312.
255
, Tym, którzy się dziwią i niepokoją, “Mały Przegląd”, 5 XI 1926, w: Dzieła, t. 11, wol. 2, s. 73.
256
ab , Kuba jubilatem, “Mały Przegląd”, 3 V 1935.
257
Lejzor z Gesiej, Wyznanie, “Mały Przegląd”, 1 I 1937.
258
J K, Dwa lata “Małego Przeglądu”, 5 X 1928, w: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 159.
259
Igor Newerly, Żywe wiązanie, dz. cyt., s. 64.
260
Bajka, “Mały Przegląd”, 10 XII 1926.
261
, Na 11 listopada, “Mały Przegląd”, 28 IX 1928, w: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 148.
262
Stefan Sonnis , Pan Anioł, “Wiadomości Polskie” (Londyn) 1943, nr 15, cyt. za: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 386.
263
Igor Newerly, Żywe wiązanie, dz. cyt., s. 320.
264
, Trzy lata “Małego Przeglądu”. Listy do “Małego Przeglądu, „Mały Przegląd”, 4 X 1929, w: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 204.
265
Janusz Korczak, Pamiętam, “Mały Przegląd”, 1 I 1937, w: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 232.
266
Janusz Korczak, Konkurs, “Mały Przegląd”, 13 V 1938, w: Dzieła, t. 11, wol. 3, s. 236.
267
Cyt. za: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła (wstęp – Aleksander Lewin, oprac. Marta Ciesielska, Maria Falkowska, Monika Matysiak, Monika Ziółek), Warszawa 1992, s. 69, 70.
268
Igor Newerly, Żywe wiązanie, dz. cyt., s. 65.
269
Cyt. za: Ida Merżan, Aby nie uległo zapomnieniu. Rzecz o Domu Sierot, Krochmalna 92, Warszawa 1987, s. 33 – 34.
270
Aron i Doba Borbergowie, Uciążliwi przybysze, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 66.
271
Jakub Dodiuk, To był wspaniały Dom, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 46 – 47.
272
Aleksander Hertz, Wyznania starego człowieka, Warszawa 1991, s. 173.
273
Ida Merżan, Aby nie uległo zapomnieniu…, dz. cyt., s. 15.
274
Ida Merżan, Podziw i kontrowersje, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 99.
275
Janusz Korczak, Sprawozdanie Towarzystwa “Pomoc dla Sierot” za okres od 1 I 1928 do 31 III 1929, Warszawa 1929, s. 3, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 128.
276
Ida Merżan, O co spieraliśmy się z nim, “Głos Nauczycielski” 1956, nr 34, cyt. za: Ida Merżan, “Dzieci – miłość moja, duma moja, troska moja” (wstęp Kazimierz Koźniewski, wybór i oprac. Marta Ciesielska, Olga Kierzyńska), Warszawa 2002, s. 88, 89.
277
Ida Merżan, Aby nie uległo zapomnieniu…, dz. cyt., s. 124.
278
Janusz Korczak, w: W pracowniach pisarzy polskich. Ankieta “Wiadomości Literackich”, “Wiadomości Literackie” 1930, nr 30, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 34 – 35.
279
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 25 IX 1930, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 253.
280
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Pod znakiem kłoska, Warszawa 1962, s. 280.
281
Janusz Korczak, w: Pisarze i artyści o swoim wydawcy, dz. cyt., w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 35 – 36.
282
Janusz Korczak, Senat szaleńców, w: Dzieła, t. 10, s. 65.
283
Janusz Korczak, Senat szaleńców, w: Dzieła, t. 10, s. 127, 128, 131.
284
Antoni Słonimski, “Senat szaleńców” i “Królowa Przedmieścia”, “Wiadomości Literackie” 1931, nr 41, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 259.
285
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 1925, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot (szkic biograficzny), w: Stefania Wilczyńska, Słowo do dzieci i wychowawców (wybór i oprac. Barbara Puszkin, Marta Ciesielska), Warszawa 2004, s. 12.
286
List Stefanii Wilczyńskiej do Jakuba Einfelda, 26 III 1934, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot (szkic biograficzny), w: Stefania Wilczyńska, Słowo do dzieci i wychowawców (wybór i oprac. Barbara Puszkin, Marta Ciesielska), Warszawa 2004, s. 12.
287
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 25 IX 1930, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot (szkic biograficzny), w: Stefania Wilczyńska, Słowo do dzieci i wychowawców (wybór i oprac. Barbara Puszkin, Marta Ciesielska), Warszawa 2004, s. 23.
288
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, IV 1931, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot (szkic biograficzny), w: Stefania Wilczyńska, Słowo do dzieci i wychowawców (wybór i oprac. Barbara Puszkin, Marta Ciesielska), Warszawa 2004, s. 23.
289
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 15 XII 1932, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot (szkic biograficzny), w: Stefania Wilczyńska, Słowo do dzieci i wychowawców (wybór i oprac. Barbara Puszkin, Marta Ciesielska), Warszawa 2004, s. 23
290
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 1 I 1932, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot (szkic biograficzny), w: Stefania Wilczyńska, Słowo do dzieci i wychowawców (wybór i oprac. Barbara Puszkin, Marta Ciesielska), Warszawa 2004, s. 24.
291
List Janusza Korczaka do Reginy Szawelsohn, 28 II 1932, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 177.
292
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 26 VII 1932, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 25.
293
List Fejgi Lifszyc do Stefanii Wilczyńskiej, 14 I 1933, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 266 – 267.
294
List Janusza Korczaka do pani Lichtensztajn i jej męża Josifa, 12 V 1937, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 220.
295
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 27 II 1933, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 181.
296
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 1933, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 26.
297
Jubileuszowe Walne Zebranie Towarzystwa “Pomoc dla Sierot” (stenogram), Warszawa 1933, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 155.
298
Janusz Korczak, Podanie do Biura Personalnego Rady Żydowskiej, dz. cyt.
299
Aleksandra Piłsudska, Wspomnienia, Warszawa 1989, s. 249 – 250.
300
Konkurs na projekt sierocińca, “Głos Prawdy” 1927, nr 62.
301
Poświęcenie Zakładu Wychowawczego “Naszego Domu” na Bielanach, “Gazeta Polska” 1930, nr 146, cyt. za: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 352.
302
List Marii Falskiej do Jana Pięcińskiego, V 1931, cyt. za: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 269.
303
Sprawozdanie roczne za rok 1936 – 1937 Towarzystwa “Nasz Dom”, Warszawa 1937, cyt. za: Myśl pedagogiczna Janusza Korczaka. Nowe źródła, Warszawa 1983, s. 322.
304
Lucyna Terpiłowska-Woźnicka, W Pruszkowie i na Krochmalnej, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 56.
305
Aleksandra Piłsudska, Wspomnienia, dz. cyt., s. 250.
306
Sprawozdanie Towarzystwa “Pomoc dla Sierot” za okres 1 IV 1934 – 31 III 1935, Warszawa 1935, s. 2, cyt. za: Myśl pedagogiczna…, dz. cyt., s. 261.
307
List Marii Falskiej do Jana Pięcińskiego, V 1931, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 271 – 272.
308
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 27 II 1933, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 181.
309
Janusz Korczak, Wrażenia i rozmyślania, “Mibifnim” VI 1937, s. 132, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 52.
310
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Bunt wspomnień, dz. cyt., s. 408.
311
Sprawozdanie roczne za rok 1936 – 1937 Towarzystwa “Nasz Dom”, dz. cyt., s. 322.
312
“Antena” 1935, nr 22, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 286 – 287.
313
Aleksandra Piłsudska, Wspomnienia, dz. cyt., s. 249.
314
List Marii Falskiej do Marii Znamierowskiej, jesień 1923, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 246.
315
List Marii Falskiej do Jana Pięcińskiego, 29 VI 1933, w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 284.
316
List Marii Falskiej do Janiny Doroszewskiej, 10 VII 1943 , w: Maria Falska, Nasz Dom…, dz. cyt., s. 307.
317
Daniel Bargiełowski, Po trzykroć pierwszy, cyt. za: http://wolnomularstwo.pl/downloads/DB-PTP-TI-R9.pdf, s. 56 (z dn.31.01.2011).
318
Janusz Korczak, Pedagogika żartobliwa, w: Dzieła, t. 10, s. 188, 190, 197.
319
Hanna Rudniańska, “Korczak, Tokarzewski i my. Wspomniemia i rozmowa z Krystyna Szmeruk”, Kraków 2005, s. 18, 19, 45.
320
Hanna Rudniańska, “Korczak, Tokarzewski i my. Wspomniemia i rozmowa z Krystyna Szmeruk”, Kraków 2005, s. 15.
321
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
322
Janusz Korczak, Pedagogika żartobliwa, w: Dzieła, t. 10, s. 260, 263, 264.
323
Maria Dąbrowska, Dzienniki, dz. cyt., t. 2, s. 279 – 280.
324
Hanna Rudniańska, Korczak, Tokarzewski i my, dz. cyt., s. 21.
325
List Janusza Korczaka do Estery Budko, 27 I 1928, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 172 – 173.
326
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 8 X 1932, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 178, 181.
327
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 6 XII 1933, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 185.
328
List Stefanii Wilczyńskiej do Rywki Zwykielskiej-Simchoni, 11 VIII 1934, cyt. za: w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 360. Вильчинская сама пробыла в Палестине два месяца весной 1934 года.
329
Hanna Mortkowicz, W Palestynie. Obrazy i zagadnienia, Warszawa 1936, s. 1.
330
Hanna Mortkowicz, W Palestynie. Obrazy i zagadnienia, Warszawa 1936, s. 4.
331
Hanna Mortkowicz, W Palestynie. Obrazy i zagadnienia, Warszawa 1936, s. 4.
332
List Janusza Korczaka do rodziny Simchonich, 17 II 1935, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 194.
333
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 5 XII 1934, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 189.
334
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 9 VII 1936, cyt. za: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 304. Из третьей поездки в Палестину Вильчинская вернулась в апреле 1936 года.
335
List Aleksandra Ferbera do Estery Ferberowej, 18 VII 1936, cyt. za: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 302.
336
List Aleksandra Ferbera do Estery Ferberowej, 19 VII 1936, cyt. za: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 304.
337
Janusz Korczak, , w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 123.
338
Janusz Korczak, , w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 132.
339
List Janusza Korczaka do Estery Budko, 9 XII 1936, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 208.
340
List Janusza Korczaka do Jakuba Kutalczuka, 26 XII 1936, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 210.
341
List Janusza Korczaka do pani Lichtensztajn i jej męża Josifa, 29 III 1937, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 210 – 211.
342
List Janusza Korczaka do przyjaciół w Ein Harod, 30 III 1937, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 211.
343
List Janusza Korczaka do Mieczysława Zylbertala, 23 V 1937, w: Janusz Korczak, Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 222.
344
Natan Jacobi, O nową ideę w wychowaniu młodzieży, “Ster” 1937, nr 43, w: Dzieła, t. 14, wol. 1, s. 97.
345
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 30 XII 1937, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 230, 231.
346
List Janusza Korczaka do Edwina i Madzi Markuze, 30 III 1937, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 212.
347
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 4 IV 1937, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 315.
348
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lefszyc, 1937, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 28.
349
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 15 X 1937, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 29.
350
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 25 IX 1937, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 30.
351
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
352
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 23 XII 1937, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 30.
353
List Stefanii Wilczyńskiej do Fejgi Lifszyc, 8 II 1938, cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 31.
354
, 18 VII 1938, Stefania Wilczyńska, Słowo…, dz. cyt., s. 198.
355
Janusz Korczak, Samotność Starości, “Antena” 1938, nr 17, w: Dzieła, t. 10, s. 160, 163, 164.
356
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, IV 1938, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 232.
357
List Janusza Korczaka do Jakuba Kutalczuka, 22 VI 1938, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 233.
358
List Janusza Korczaka do Józefa Arnona, 22 XI 1938, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 236.
359
Cyt. za: Maria Falkowska, Matka Sierot, dz. cyt., s. 32.
360
List Janusza Korczaka do Sabiny Damm, 2 VIII 1939, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 241-242.
361
List Sabiny Damm do Janusza Korczaka, 2 IX 1939, w: Dzieła, t. 14, wol. 2, s. 400-401.
362
Samuel Gogol, W życiu towarzyszy mi Korczak, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 86 – 87.
363
Samuel Gogol, W życiu towarzyszy mi Korczak, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 87.
364
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, Warszawa 1962, dz. cyt., s. 221.
365
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, “Trzeba pamiętać o różach, kiedy płoną lasy”, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 250.
366
Adrian Czermiński, Stary Doktor, “Trybuna Mazowiecka” 1962, nr 191, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 341.
367
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, “Trzeba pamiętać o różach…”, dz. cyt., s. 247.
368
Cyt. za: Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy, Kraków 1984, wyd. drugie, s. 65-66.
369
Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy, Kraków 1984, wyd. drugie, s. 64.
370
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Janusz Korczak, dz. cyt., s. 224.
371
Janusz Korczak, Odezwa do Obywateli Chrześcijan!, XII 1940, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Pisma wybrane, t. 4, wybór Aleksander Lewin, oprac. Maria Falkowska, Marta Kopczyńska, Irena Olecka, Warszawa 1986, wyd. drugie, s. 308).
372
Janusz Korczak, Odezwa do Żydów, XI 1939 – II 1940, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: w: Dzieła, t. 15, s. 305).
373
Pismo Janusza Korczaka do Centosu, 26 XII 1939, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie, dz. cyt., s. 36).
374
Janusz Korczak, Odezwa nr 3, III 1940, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Pisma wybrane, dz. cyt., t. 4, s. 306 – 307).
375
Adam Czerniaków, Dziennik getta warszawskiego, 6 IX 1939 – 23 VII 1942, Warszawa 1983, s. 111 – 112.
376
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Pod znakiem kłoska, dz. cyt., s. 320.
377
Zofia Szymańska, Posłowie, w: Janusz Korczak, Wybór pism pedagogicznych, t. 2, Warszawa 1958, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 344.
378
Hanna Mortkowicz-Olczakowa, Bunt wspomnień, dz. cyt., s. 411.
379
List Janusza Korczaka do American Joint Distribution Committee, до 29 X 1940, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – Pisma wybrane, t. 4, dz. cyt., s. 303 – 304).
380
Adam Czerniaków, Dziennik getta warszawskiego, dz. cyt., s. 159.
381
Emilia Mateufel, Praca społeczna Wydziału Opieki i Zdrowia Zarządu Miejskiego m.st.Warszawy w latach 1939 – 1944, 1946 (rkps), cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 349 – 350.
382
Igor Newerly, Żywe wiązanie, dz. cyt., s. 397 – 398.
383
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
384
Michał Zylberberg, Na Chłodnej 33, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 263.
385
Władysław Szpilman, Pianista. Warszawskie wspomnienia 1939-1945, Kraków 2001, s. 45.
386
Janusz Korczak, Podanie do Biura Personalnego Rady Żydowskiej, dz. cyt.
387
Stella Eliasbergowa, Czas zagłady, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 255.
388
389
Stella Eliasbergowa, Czas zagłady, tamże, s. 255.
390
Mieczysław Kowalski, Niepokorny, tamże, s. 279.
391
Stella Eliasbergowa, Czas zagłady, tamże, s. 257.
392
Michał Zylberberg, Na Chłodnej 33, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 263.
393
Michał Zylberberg, Na Chłodnej 33, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 267.
394
Michał Zylberberg, Na Chłodnej 33, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 265.
395
Janusz Korczak, Dlaczego modlą się?, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 212, 214).
396
Chaim Aron Kapłan, Scroll of Agony. The Warsaw Diary , London 1999, cyt. za: Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie, dz. cyt., s. 92.
397
Władysław Szpilman, Pianista, dz. cyt., s. 63-64.
398
399
List Janusza Korczaka, “Gazeta Żydowska” 1942, nr 3, w: Dzieła, t. 15 (w przygotowaniu); tamże, s. 383 – 384.
400
Janusz Korczak, Kijem tego, kto nie pilnuje swego, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – Janusz Korczak w getcie, dz. cyt., s. 226).
401
List Jony Bocian do Pracowni Korczakowskiej IBE, 1 XII 1990, cyt. za: tamże, s. 276.
402
Janusz Korczak, Będziecie pamiętali całe życie , w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 181).
403
Ludwik Hirszfeld, Historia jednego życia, Warszawa 1946, s. 353.
404
Janusz Korczak, Kijem tego, kto nie pilnuje swego, dz. cyt., s. 226, 227.
405
Helena Merenholc, Jeszcze jedna cegielka, w: Janusz Korczak: Życie i dzieło. Materiały z Międzynarodowej Sesji Naukowej <12 – 15 X 1978>, Warszawa 1982, cyt. za: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 119.
406
Maria Czapska. Rozważania w gęstniejącym mroku, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 283.
407
Igor Newerly, Wstęp, w: Janusz Korczak, Pamiętnik, w: Wybór pism, t. 4, s. 506.
408
Aleksander Lewin, Ostatnie świadectwa, w: Janusz Korczak w getcie, dz. cyt., s. 6 – 7.
409
Aleksander Lewin, Ostatnie świadectwa, w: Janusz Korczak w getcie, dz. cyt., s. 7.
410
Aleksander Lewin, Ostatnie świadectwa, w: Janusz Korczak w getcie, dz. cyt., s. 8.
411
Pismo Janusza Korczaka do dyrekcji Centosu, 14 I 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – tamże, s. 51).
412
Pismo Janusza Korczaka do Adolfa Bermana, 18 I 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – tamże, s. 55).
413
Pismo Janusza Korczaka do Stanisława Szereszewskiego , w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – tamże, s. 81).
414
Pismo Janusza Korczaka do Zofii Rozenblum, 5 V 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – tamże, s. 85).
415
Pismo Zofii Rozenblum do Janusza Korczaka, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – tamże, s. 118).
416
Cyt. za: Ida Merżan, Aby nie uległo zapomnieniu…, dz. cyt., s. 134.
417
Anka Grupińska, Ciągle po kole. Rozmowy z żołnierzami Getta Warszawskiego, Warszawa 200, s. 194.
418
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
419
List Janusza Korczaka do Felicji Czerniaków, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 96).
420
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
421
List do Natana Jaszuńskiego, 20 XI 1941, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – Janusz Korczak w getcie, dz. cyt., s. 49).
422
Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie, dz. cyt., s. 313 – 314.
423
Иов 30:26.
424
List Janusza Korczaka do Abrahama Gepnera 25 III 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 71).
425
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
426
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
427
Ludwik Hirszfeld, Historia jednego życia, Warszawa 1967, cyt. za: Janusz Korczak w getcie.., dz. cyt., s. 159 – 160.
428
Janusz Korczak, Podanie do Biura Personalnego Rady Żydowskiej, dz. cyt.
429
Janusz Korczak, “Czy nie należy uprędzić Władz…” 22 II 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk – Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 137, 139).
430
Janusz Korczak, Uczciwość, która nie rozumuje, bez daty, w: Dzieła, t. 15 (w przygotowaniu), tamże, s. 207.
431
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
432
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
433
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
434
Mordechaj Leński, Życie w getcie warszawskim, wspomnienia lekarza, Jerozolima 1961 (w j. hebr), cyt. za: Janusz Korczak w getcie…, dz. cyt., s. 112.
435
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
436
Pismo Janusza Korczaka do Zakładu Zaopatrywania i do Komitetu Obywatelskiego dla Spraw Opieki Społecznej, 11 V 1942, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 89).
437
Ludwik Hirszfeld, Historia jednego życia, dz. cyt., s. 331.
438
Emanuel Ringelblum, Kronika getta warszawskiego, wrzesień 1939 – styczeń 1943 (wstęp i red. Artur Eisenbach, przełożył z jidysz Adam Rutkowski), Warszawa 1983, s. 388 – 389.
439
Zapis z dziennika Abrahama Lewina, 19 V 1942 (tłum. z jidysz), cyt. za: Adam Czerniaków, Dziennik getta warszawskiego, dz. cyt., s. 276 – 277.
440
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
441
Emanuel Ringelblum, Kronika getta warszawskiego, dz. cyt., s. 393.
442
Ten i kolejny cytat: Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
443
Chaim Aron Kapłan, Scroll of Agony. The Warsaw Diary, tłum. z j. hebr., London 1965, cyt. za: Getto warszawskie, internetowa baza danych, www.getto.pl, Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN.
444
Adam Czerniaków, Dziennik getta warszawskiego, dz. cyt., s. 286 – 287.
445
Cyt. za: Getto warszawskie, internetowa baza danych.
446
Adam Czerniaków, Dziennik getta warszawskiego, dz. cyt., s. 289.
447
Emanuel Ringelblum, Kronika getta warszawskiego, dz. cyt., s. 395 – 396.
448
Emanuel Ringelblum, Kronika getta warszawskiego, dz. cyt., s. 395 – 396.
449
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
450
Zofia Szymańska, Nie uległ skamienałym sercom, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 276.
451
Janusz Korczak, Dwa sny moje dziwne, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 217).
452
Janusz Korczak, Dwa sny moje dziwne, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 217 – 218.
453
Cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 367.
454
Archiwum Ringelbluma. Konspiracyjne Archiwum Getta Warszawskiego, t. 2, Dzieci – tajne nauczanie w getcie warszawskim, oprac. Ruta Sakowska,Warszawa 2000, s. 303.
455
Zofia Szymańska, Nie uległ skamienałym sercom, dz. cyt., s. 277.
456
Marcel Reich-Ranicki, Moje życie, przeł. Jan Koprowski, Michał Misiorny, Warszawa 2000, s. 148.
457
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
458
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
459
Władysław Bartoszewski, Marek Edelman, Żydzi Warszawy 1939 – 1943, Lublin 1993, s. 23.
460
Adolf i Barbara Berman, Zagłada getta w Warszawie. Szkic kronikarski, “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1963, nr 45 – 46.
461
List Felicji Czerniaków do Henryka Szoszkiesa, 18 II 1946, w: Adam Czerniaków, Dziennik getta…, dz. cyt., s. 364.
462
Stella Eliasbergowa, Czas zagłady, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 258. Kolejny cytat tamże.
463
Stella Eliasbergowa, Czas zagłady, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 258.
464
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
465
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
466
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
467
Ita Dimant, Moja cząstka życia, Warszawa 2001, cyt. za: Getto warszawskie, internetowa baza danych, dz. cyt.
468
Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Zycie. Po prostu, Warszawa 2008, s. 110.
469
Janusz Korczak, Świeczka chanukowa, bez daty, w: Dzieła, t. 15, w przygotowaniu (wcześniejszy druk: Janusz Korczak w getcie. Nowe źródła, dz. cyt., s. 257, 258).
470
Pamiętniki z getta warszawskiego. Fragmenty i regestry (oprac. Michał Grynberg), Warszawa 1993, wyd. drugie, cyt. za: Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie, dz. cyt., s. 676.
471
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
472
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
473
Марк Аврелий. Размышления. Пер. А.К. Гаврилова. – Л., 1985, с. 70.
474
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
475
Марк Аврелий. Размышления, dz. cyt., s. 23.
476
Марк Аврелий. Размышления, dz. cyt., s. 23.
477
Марк Аврелий. Размышления, dz. cyt., s. 23.
478
Stella Eliasbergowa, Czas zagłady, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 258 – 259.
479
Joanna Wiszniewicz, A jednak czasem miewam sny. Historia pewnej samotności Joannie Wiszniewicz opowiedziana, Warszawa 1996, cyt. za: Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie, dz. cyt., s. 677.
480
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
481
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
482
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
483
Władysław Szpilman, Pianista, dz. cyt., s. 91 – 92.
484
Igor Newerly, Rozmowa w sadzie piątego sierpnia, Warszawa 1978, s. 96 – 97.
485
Abraham Lewin, Dziennik z warszawskiego getta, cyt. za: Maria Falkowska, Kalendarz…, dz. cyt., s. 371. Zob. też Archiwum Ringelbluma…, t. 2, Dzieci – tajne nauczanie w getcie warszawskim, dz. cyt., s. 255.
486
Marek Rudnicki, Ostatnia droga Janusza Korczaka, “Tygodnik Powszechny” 1988, nr 45.
487
Władysław Szpilman, Pianista, dz. cyt., s. 93.
488
Marek Rudnicki, Ostatnia droga Janusza Korczaka, dz. cyt.
489
Sabina Gurfinkiel-Glocerowa, Szpital żydowski w Warszawie (na Czystem) w czasie okupacji (1939 – 1943), “Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 1962, cyt. za: Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie, dz. cyt., s. 263
490
Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Zycie. Po prostu, dz. cyt., s. 112.
491
Nachum Remba, Raport z Umschlagplatzu, w: Wspomnienia o Januszu Korczaku, dz. cyt., s. 286.
492
Henryk Grynberg, Prawda nieartystyczna, Berlin 1984, s. 122.
493
Marek Edelman, I była miłość w getcie, wysłuchała i zapisała Paula Sawicka, Warszawa 2009, s. 62.
494
Janusz Korczak, Pamiętnik, dz. cyt.
«В саду памяти» Иоанны Ольчак-Роникер, польской писательницы и сценаристки, — книга из разряда большой литературы. Она посвящена истории одной еврейской семьи, избравшей путь польской ассимиляции, но в зеркале судеб ее героев отражается своеобразие Польши и ее культуры. «Герои этой „личной“ истории, показанной на фоне Истории с большой буквы, — близкие родственники автора: бабушка, ее родня, тетки, дядья, кузины и кузены. Ассимилированные евреи — польская интеллигенция. Работящие позитивисты, которые видели свою главную задачу в труде — служить народу.
В первой части книги «Дедюхино» рассказывается о жителях Никольщины, одного из районов исчезнувшего в середине XX века рабочего поселка. Адресована широкому кругу читателей.
В последние годы почти все публикации, посвященные Максиму Горькому, касаются политических аспектов его биографии. Некоторые решения, принятые писателем в последние годы его жизни: поддержка сталинской культурной политики или оправдание лагерей, которые он считал местом исправления для преступников, – радикальным образом повлияли на оценку его творчества. Для того чтобы понять причины неоднозначных решений, принятых писателем в конце жизни, необходимо еще раз рассмотреть его политическую биографию – от первых революционных кружков и участия в революции 1905 года до создания Каприйской школы.
Книга «Школа штурмующих небо» — это документальный очерк о пятидесятилетнем пути Ейского военного училища. Ее страницы прежде всего посвящены младшему поколению воинов-авиаторов и всем тем, кто любит небо. В ней рассказывается о том, как военные летные кадры совершенствуют свое мастерство, готовятся с достоинством и честью защищать любимую Родину, завоевания Великого Октября.
Автор книги Герой Советского Союза, заслуженный мастер спорта СССР Евгений Николаевич Андреев рассказывает о рабочих буднях испытателей парашютов. Вместе с автором читатель «совершит» немало разнообразных прыжков с парашютом, не раз окажется в сложных ситуациях.
Из этой книги вы узнаете о главных событиях из жизни К. Э. Циолковского, о его юности и начале научной работы, о его преподавании в школе.
Со времен Макиавелли образ политика в сознании общества ассоциируется с лицемерием, жестокостью и беспринципностью в борьбе за власть и ее сохранение. Пример Вацлава Гавела доказывает, что авторитетным политиком способен быть человек иного типа – интеллектуал, проповедующий нравственное сопротивление злу и «жизнь в правде». Писатель и драматург, Гавел стал лидером бескровной революции, последним президентом Чехословакии и первым независимой Чехии. Следуя формуле своего героя «Нет жизни вне истории и истории вне жизни», Иван Беляев написал биографию Гавела, каждое событие в жизни которого вплетено в культурный и политический контекст всего XX столетия.