Азербайджанские народные сказки - [7]

Birdən padşahın gözü bir adama sataşdı, gördü ki, məcli-sin lap başında bığıburma bir kişi oturub, üzünə baxan kimi başlayır gülməyə, ayağa duranda qolları özündən qabağa gedir, az qalır göyə uçsun. Özü də ona nə qədər deyirlərsə ye, deyir ki, vallah gündə evimizdə toydu, indicə yeyib gəlirəm. Padşahnan vəzir ha istəyirdilər ki, bu adamnan danış-sınlar, firsət düşmürdü. Bunlar o qədər gözlədilər ki, toy məclisi dağıldı, həmən kişi evinə gedəndə qarabaqara onun dalınca getdilər. Kişi evinə girəndən bir az sonra padşahnan vəzir qapını döydülər. İçəridən bir nəfər gəlib qapını açdı. Qapıya gələnə dedilər:

— Qərib adamıx (мы чужеземцы), gecə qalmağa yerimiz yoxdu (на ночь остаться места у нас нет). Sizdə gecələməyə (у вас переночевать) bizə yer verərsinizmi (не позволите ли : «нам места не дадите ли»)?

Ev sahibi dedi (хозяин дома сказал):

— Qardaşlar, gecə vaxtı qonağı (братья, ночного гостя: gecə vaxtı — ночное время, поздно ночью) qapıdan qaytarmazlar (обратно не отправляют: «от дверей не возвращают»), buyurun içəri (прошу, входите: «пожалуйста, вовнутрь»).

Padşahnan vəzir içəri girdilər (падишах и визирь вошли: «вовнутрь вошли»). Ev sahibi onlara yer görsətdi, oturdular (хозяин дома пригласил их сесть: «показал им место», они сели). Qonaxlar baxıb gördülər ki (гости заметили, что: «посмотрев, увидели, что»), bu kişinin evi (дом этого человека) padşahın evindən qəşəngdi (красивее дворца падишаха: «падишаха дома красивее»). Padşahın evi bunun yanında (дворец падишаха по сравнению с этим: «рядом с этим») çay daşından tikilmiş (как будто построен из речного камня; çay — река; daş — камень) daxmaya oxşayır (и похож на лачугу: daxma — хибара, лачуга). Qapısında qulu (в дверях /стоит/ раб), qulluxçusu (слуга), evi başdan-ayağa (весь дом: «от начала до конца») ləl-cavahirat içində (в драгоценных камнях: lə1- рубин; cavahir — драгоценный камень ). Başladılar söhbətə, bir də gördülər ki (начали разговор, и вдруг увидели что = почти сразу же), çay-çörək gəldi (им принесли еду: çay — чай; çörək — хлеб). Oturub çörək yeməyə başlayanda (когда они принялись за еду: «присев хлеб/еду кушать начали») ev yiyəsi bir ah çəkdi (хозяин дома глубоко вздохнул: ah çəkmək — вздыхать). Padşahnan vəzir qaldılar məəttəl ki (падишах и визирь заколебались: məəttəl qalmaq — не знать что, делать, колебаться), yəqin bunun da dərdi var (наверно, и он о чем то грустит: «наверно у этого тоже есть печаль»; da — и, тоже, также) ki, belə ah çəkir (раз так вздыхает). Odu ki, dedilər (поэтому сказали: odu ki — поэтому, именно поэтому):

— Qərib adamıx, gecə qalmağa yerimiz yoxdu. Sizdə gecələməyə bizə yer verərsinizmi?

Ev sahibi dedi:

— Qardaşlar, gecə vaxtı qonağı qapıdan qaytarmazlar, buyurun içəri.

Padşahnan vəzir içəri girdilər. Ev sahibi onlara yer gör-sətdi, oturdular. Qonaxlar baxıb gördülər ki, bu kişinin evi padşahın evindən qəşəngdi. Padşahın evi bunun yanmda çay daşından tikilmiş daxmaya oxşayır. Qapısında qulu, qulluxçusu, evi başdan-ayağa lə'l-cavahirat içində. Başladılar söhbətə, bir də gördülər ki, çay-çörək gəldi. Oturub çörək ye-məyə başlayanda ev yiyəsi bir ah çəkdi. Padşahnan vəzir qaldılar məəttəl ki, yəqin bunun da dərdi var ki, belə ah çəkir. Odu ki, dedilər:

— Qardaş, niyə ah çəkdin (друг, зачем вздыхаешь)? Kişi dedi (мужчина сказал):

— Heç, elə belə (ничего, просто так: elə belə — так, просто так).

Padşah nə qədər elədisə (падишах что бы ни делал: nə qədər — сколько), kişı demək istəmədi (мужчина говорить не хотел). Axırda vəzir dedi (в конце /концов/ везирь сказал):

— Qardaş, bizlərdə adətdi (брат, у нас обычай), qonağa hörmət eləyərlər (гостью уважение оказывают), əgər sən dərdini deməsən (если ты свою печаль не откроешь: demək — говорить) əlimizi süfrəyə uzatmayacayıx (до еды мы не дотронемся: “руки к еде не протянем”).

Kişi əlacsız qalıb dedi (у мужчины не осталось выбора, и он сказал: əlacsız qalmaq — оказатся в безвыходном положении; əlac — способ, выход):

— Vallah allahdan gizlin deyil (клянусь, от Бога это не скрыто), bəndədən nə gizlin (то, что скрыто от его слуг: «от слуг что скрыто»). Mənim çörək yeməyə qollarım yoxdu (у меня нет рук, чтобы пищу есть: «у меня хлеб кушать рук нет»).

Vəzir dedi (визирь сказал):

— Bəs axı biz sənin qollarını görürük (но ведь мы твои руки видим: bəs — а, ведь, разве; axı — ведь).

— Qardaş, niyə ah çəkdin? Kişi dedi:

— Heç, elə belə.

Padşah nə qədər elədisə, kişı demək istəmədi. Axırda vəzir dedi:

— Qardaş, bizlərdə adətdi, qonağa hörmət eləyərlər, əgər sən dərdini deməsən əlimizi süfrəyə uzatmayacayıx.

Kişi əlacsız qalıb dedi:

— Vallah allahdan gizlin deyil, bəndədən nə gizlin. Mənim çörək yeməyə qollarım yoxdu.

Vəzir dedi:

— Bəs axı biz sənin qollarım görürük.

Kişi dedi (мужчина сказал):

— O gördüyünüz (то, что вы видите) mənim qolum deyil (не мои руки: deyil — не, не есть), paltarın qoluna (в рукава одежды) saman doldurmuşam (соломой я наполнил), odu (вот что это).

Çuxanı kişinin əynindən çıxarıb (верхнюю одежду с мужчины сняв) gördülər doğrudan da qolları yoxdu (увидели, действительно рук нет: doğru — правда). Vəzir bu əhvalatı görən kimi (визирь, это увидев: